Evlerimize, iş yerlerimize, okullarımıza ve hayatımızın geçtiği tüm noktalara ulaşan elektriğin sağlayıcıları transformatörler yani teknik kısaltması ile trafolardır. Bu yazımızda da elektrik iletilirken ne şartlarda trafo seçilir ve hangi tipte seçilir onu inceleyeceğiz.
Elektriksel yükün küçük ve az yoğun olduğu küçük iller ve kasabalarda standart yüksek gerilim (YG) seviyesi 30 kV'tur. Standardizasyon nedeniyle 6.3 ve 15 kV'luk işletme gerilimi olan küçük iller ve kasabalar zaman içinde sisteme entegre olabilmek adına 30 kV gerilime çıkarılır. (Şehir şebekesi kaç volt'tur? sorusunun cevabı)
Bu tip bölgelerde yapılan tesis çalışmalarında genellikle 154/30 kV değerinde indirici merkezlerden gelen fiderler bir ayırıcı merkezine girmekte ve buradan çıkan 30 kV'luk kollarla dağıtım transformatörleri beslenmektedir.
Projelendirme yapılırken esas alınan kriterler vardır ve bu kriterler değiştirkçe koyulacak transformatörün yeri, cinsi, tipi de değişmektedir. Özellikle 'beton köşk' olarak adlandırılan kabin tipi ve direklerin üzerine koyulan direk tipi olarak iki çeşit trafo arasında seçim yaparız.
Projelendirme esnasında,
- Trafo gücümüz 630 kVA veya daha büyük ise,
- Trafo gücü 400 kVA veya daha küçük olsa dahi imar ve çevre şartları nedeniyle direk tipi sakıncalı ise,
- Direk tipi trafo yeterliyken bu noktada emniyetli bir veya birkaç branşman (kol) alnıması gerekiyorsa,
- Yüksek Gerilim şebekede arızalı hat bölümünü ayırabilmek için emniyetli bir düğüm (bağlanma) noktası tesis etmek gerekiyorsa,
- Ring devre veya ana hat üzerinden hat emnniyetini bozmadan enerji alabilmek üzere trafo postası tesisi gerekiyorsa,
Kabin Tipi Trafo Postaları/Bina Tipi Trafo Postaları tesis edilecektir. Yedek besleme imkanı olan yani bir ring devre oluşturan Yüksek Gerilim fideri üzerindeki dağıtım trafolarının tamamı standart yapıda en az iki yönden beslenebilecek şekilde yük ayırıcıları ile veya adi ayırıcılarla donatılmış kabin tipi trafo postaları olacaktır.
Projelendirme esnasında,
- Sadece tek yönden beslenen yedek beslemesi olmayan fiderlerde veya fider kollarında ise,
Direk Tipi Trafo Postaları tesis edilir. Üstüne genellikle 400 kVA güce kadar dağıtım trafosu monte edilmiş, üzerinde Yüksek Gerilim sigortalı yük ayırıcısı ve parafadurları olacak şekilde, saplama olarak tesis edilir. Direk tipi trafolar, toplam güçleri 800 kVA veya adetleri dördü aşmamak üzere gruplandırılır.
Ek olarak aşağıda verilen parametlerin de bilinmesi proje çiziminde size büyük katkı sağlayacaktır.
Projelendirmede Kullanılacak Şebeke Parametreleri
- Normal işletmede Yüksek Gerilim azami gerilim düşümü: %7
- Arızalı işletmede Yüksek Gerilim azami gerilim düşümü: %10
- Alçak Gerilim azami gerilim düşümü: %5
- Alçak Gerilim boşta trafo gerilimi: 400 V
- Yüksek gerilim azami kısa devre akımı: 8-12,5-16-25 kA
- Yayılı yük standart güç yoğunlukları (J): 0-10-25-50-100-200-400-700-1000-1200 W/m
Kaynak: Alçak Gerilim Elektrik Şebekesi Proje El Kitabı, Atilla Yunusoğlu, 2011 ©