Alçak gerilim gerilim düşümü hesaplar, yalnızca alüminyum iletkenli hatlar için yazılmıştır. Bakır iletkenli havai hat şebekeleri için artık kullanım dışıdır.
Trafo çıkış gerilimleri Türkiye'de yaklaşık olarak 400 V'tur. Şebekenin sonunda, yani kullandığımız elektriğin 380 V olması gerekir. İdeal olan budur. Arada oluşan 20 V'luk fark %5'tir ve ideal gerilim düşümü değeri de bu değer kabul edilir.
Gerilim düşümü hesapları en uzun ve en yüklü noktalara göre her kol için ayrı ayrı hesaplanır. Bulunan gerilim düşümünün maksimum değerinin %5 olması yönetmelik gereğidir. Ancak bu sınır değere yaklaşmamak enerji kayıpları açısından kıymetlidir. AG gerilim düşümünün %2-%3 bantlarında olması proje açısından daha uygun olacaktır.
Sanayi yüklerinde reaktif güç bedeli aboneden tahsil edildiğinden ve bu nedenle de zorunlu kompanzasyon yaptırıldığından reaktif güç gerilim düşüm hesaplarına gerek yoktur. Ayrıca alçak gerilimde %5 olması gereken güç kaybı hesabına da gerek yoktur.
Uzun kollarda gerektiğinde sokak aydınlatması için ayrıca gerilim düşümü hesabı yapılmalıdır. AG çıkış kollarından çekilen yüklere göre, çıkış kablolarının kesiti belirlenir ve değerlere göre ayrıca ısınma kontrolü de yapılır.
İletkenlerin akım taşıma kapasiteleri imalatçı firma kataloglarında belirtilmiştir. Ancak Elektrik İç Tesisat Yönetmeliği'nde her iletkenin korunacağı sigorta akımları verilmiştir. Bu durumda iletken bu sigorta ile korunmak zorundadır.
Hava hatlarında hattın bir ucu kablo ile trafoya bağlanacağı için, hava hattı iletkeni de bu sigorta akım değeri ile sınırlı olacaktır.
Önemli Noktalar:
- AG şebekesinde kollar dengeli olarak ayrılarak, geri besleme yapılamamalıdır.
- AG veya AG+YG iletkenler koptuğunda, kopma yerine parça tel konarak iki ek yapılacaktır.
Tablo 1. Al İetkenlerin Mekanik ve Elektriksel Özellikleri
AG kablo çıkışı pano-direk trafo sahanlığından (havadan) yapılıyorsa, pano direk dibindeki beton kaide üzerine montajlı ise kablo uzunluğu 15 metre, pano direk üzerine montajlı ise kablo uzunluğu 10 metre alınmalıdır.
Tablo 2. K ve M Hesapları Örneği
AG kablo çıkışı kabin tipi trafo binasından (yeraltından) yapılıyorsa, kablo uzunluğu 30 metre alınmalıdır.
Yukarıdaki esitliğin ikinci kısmı mesken beslemelerinde göz önünde bulundurulmaz.
Al ve Cu iletkenler için K ve M katsayıları yukarıdaki tabloda (Tablo 2) verilmiştir. Moment hesabında oldugu gibi en uzun kolun yolu seçilir. Al kesiti Cu ‘dan 1,6 kat daha büyüktür ancak Al 0,5 kat daha hafiftir.
Proje çizimlerinize değer katacak örneklere devam edecek olursak;
- Eğer trafo çıkış kollarından birinde gerilim düşümü hesaplarında AG alüminyum havai hat iletkeni olarak POPPY kullanılmış ise, bu kola ait traafo AG çıkış kablosu 35 mm2'lik bakır seçilmelidir.
- Eğer trafo çıkış kollarından birinde gerilim düşümü hesaplarında AG alüminyum havai hat iletkeni olarak ASTER kullanılmış ise, bu kola ait traafo AG çıkış kablosu 50 mm2'lik bakır seçilmelidir.
- Eğer trafo çıkış kollarından birinde gerilim düşümü hesaplarında AG alüminyum havai hat iletkeni olarak ASTER kullanılmış ise, bu kola ait traafo AG çıkış kablosu 50 mm2'lik bakır seçilmelidir. Ancak, ısınma bakımından bu koldan çekilebilecek azami güç değeri 102 kW değerini geçmemelidir.
Güç Diversiteleri:
0-5 kW —————- %100
5-10 kW —————- %90
10-20 kW —————- %80
20-25 kW —————- %70
Elektrik projelendirme serimizde bu yazının da sonuna geldik. Bir önceki yazımız olan Elektrik Proje Çizimi: Yük Tahmini, Trafo Gücü Seçimi yazmız için buraya tıklamanız yeterli olacaktır. Keyifli okumalar.
Kaynak: Alçak Gerilim Elektrik Şebekesi Proje El Kitabı, Atilla YUNUSOĞLU, 2011 ©
Elektrik Tesis Projesi, Fırat Üniversitesi Yayınları, Ars. Gör. Gökay BAYRAK, 2007 ©