Şebeke jeneratör bağlantı devre şeması üzerinde uygulamalı anlatım içermektedir. Şebeke jeneratör senkronizasyon sistemi ile kullanılan zaman rölesi, açık tip şalter aksesuarları kullanım amaçları ile birlikte ayrıltılı olarak aktarılmıştır.
Açık tip şalter (şebeke – şebeke ve şebeke- jeneratör) transfer sistemleri uygulamalarında kullanılabilmektedir.Şalterler veya diğer ifadesi ile devre kesiciler doğası gereği sürekli açma kapama yapan uygulamalar için tasarlanmış cihazlar değildir. Mekanik ve elektriksel açma/kapama ömürlerinin olması da bunun en önemli kanıtıdır. Ancak jeneratör uygulamalarında ve özellikle yüksek akım seviyelerinde uygun kontaktörler bulunamaması ve sürekli devreye girip çıkılan bir uygulama olmaması devre kesici kullanımına uygun ortamı sağlamaktadır.
Açık tip şalterler ile yapılan transfer sistemleri, diğer transfer sistemlerine göre daha kararlı ve kumanda tarafı daha güvenlidir. Açık tip şalterlerle yapılan transfer panosunda harici bir kumanda devresi bulunmalıdır. Kumanda devresi hangi şalterin ne zaman devreye gireceğini, hangi şalterin ne zaman devreden çıkacağını kontrol eder. Kumanda devresi kısaca transfer sisteminde kullanılan şalterlerin koordineli çalışmasını sağlar diyebiliriz.
Uygulamada kullanılması gereken açık tip devre kesici aksesuarları ve kullanım işlevleri
Açtırma bobini: Kumanda devresinden gelen açtırma sinyali ile birlikte şalterleri açtırır.
Kapama bobini: Kumanda devresinden gelen kapama sinyali ile birlikte şalterleri kapatır.
Mekanik kilit : Mekanik kilit transfer sisteminde kullanılacak olan iki şalterin aynı anda devreye girmesini engellemek (güvenlik) amacıyla kullanılan açık tip şalter aksesuarıdır.
Düşük gerilim bobini : Düşük gerilim bobinleri isteğe göre transfer sisteminde kullanılacak olan şalterlere eklenebilirler. Kullanım amacı şalterlerin giriş baralarına enerji gelmediği taktirde şalterlerin kurulmalarını engellemektir.
Uygulaya ait kumanda devresinde kullanılması gereken ürünler
Faz koruma rölesi, zaman rölesi, elektromanyetik röle
Kumanda panosunda kullanılacak olan faz koruma röleleri, şebeke tarafında bir adet ve jeneratör tarafında bir adet olmak üzere kullanılmalıdır. Şebeke faz koruma rölesi referans bilgisini şebeke barasından; jeneratör faz koruma rölesi, referans bilgisini jeneratör barasından alır. Şebeke ya da Jeneratör tarafından gerilim kaybı meydana geldiğinde rölelerin kontakları konum değiştirir.
Zaman röleleri kumanda devrelerinin ilgili tarafları devreye girdiğinde ayarlanan süre sonunda kontaklarını konum değiştirerek açık tip şalterin ilgili bobinini enerjilendirilir.
Transfer sistemlerinde şalterlerin üzerinde bulunan “fault trip” kontakları sık sık kullanılmaktadır. Kullanıcılar açık tip şalterlerin herhangi bir sebeple (Kısa devre, aşırı akım, düşük gerilim) tribe düşmesi durumunda bu kontaklar üzerinden bilgi alabilmektedirler. Bu kontaklar üzerinden sinyal lambası da bağlanarak pano üzerinde hatalar görünür kılınabilmektedir.
Açık tip şalter ile yapılmış transfer sisteminin örnek bir kumanda devresini ve güç devresi
Sistemde şebeke tarafında enerji verilmesi durumu:
Sisteme şebeke tarafına ilk defa enerji verildiğinde Şebeke faz koruma rölesi (FKR-1) açık kontağı kapalı konuma geçerek R1 rölesini besleyecektir. R1 rölesinin açık kontağı kapanacaktır ve R1 rölesinin kapanan kontağı üzerinden şebeke şalterinin motoru beslenecektir. Motor şalteri kuracaktır. Yine R1 rölesinin kapanan kontağı üzerinden ZR1 zaman rölesi beslenecektir. Enerjilenen zaman rölesi ayarlanan süre sonunda açık kontağı kapalı konuma geçecektir. ZR1 zaman rölesinin kapanan kontağı üzerinden şebeke şalterinin kapama bobini beslenecektir ve şalter 1 konumuna kurulacaktır.
Sistemde şebekedee enerji kesintisi olma durumu:
Sistemde şebeke tarafında bir kesinti olduğunda jeneratörün otomatizm kısmına sinyal gidecek ve jeneratör çalışmaya başlayacaktır. Jeneratör çalıştıktan sonra jeneratör baraları enerjilenecektir. Jeneratör faz koruma rölesi (FKR-2) açık kontağı kapalı konuma geçerek Jeneratör şalterinin motorunu kuracaktır. FKR2 nin kapalı kontağı üzerinden ZR2 zaman rölesi enerjilenecektir. Enerjilenen zaman rölesi ayarlanan süre sonunda açık kontağı kapalı konuma geçecektir. ZR2’nin kapanan kontağı üzerinden jeneratör şalterinin kapama bobini beslenecek ve şalter 1 konumuna kurulacaktır.
Önemli Not 1: Şebeke şalteri Q1 devreye girdiği zaman, Q1’ in yardımcı açık kontağı kapalı konuma geçecektir. Kapanan bu kontak üzerinden Jeneratör şalterinin (Q2) açtırma bobini beslenerek, Şebeke şalteri (Q1) devreye girdiğinde Jeneratör şalteri (Q2) şalteri devreden çıkartılacaktır.
Önemli Not 2: Jeneratör şalteri ( Q2 ) devreye girdiği zaman, Q2 in yardımcı açık kontağı kapalı konuma geçecektir. Kapanan bu kontak üzerinden şebeke şalterinin (Q1) açtırma bobini beslenerek, jeneratör şalteri (Q2) devreye girdiğinde Şebeke şalteri (Q1) şalteri devreden çıkartılacaktır.
Yazı konuğumuz Cihan Tarakçı tarafından hazırlanmıştır. Katkısından dolayı kendisine teşekkür ederiz.
